Opnieuw risico voor Australische hagedis

_{Door Rick van Mechelen, van Critically endangered Victorian grassland earless lizard habitat threatened by land sale limbo}

Twee jaar geleden werd op een schapenboerderij ten westen van Melbourne een diersoort teruggevonden die al meer dan vijftig jaar als uitgestorven gold. De Victorian grassland earless dragon (Tympanocryptis pinguicolla) had zich in stilte weten te handhaven in een stukje inheemse grasvlakte.

De herontdekking haalde wereldwijd het nieuws. Maar inmiddels dreigt dit kleine reptiel opnieuw verloren te gaan. Niet door roofdieren of verdwijnende natuur, maar door bestuurlijke stilstand.

Een Zeldzame Overlever

De enige bekende wilde populatie leeft op particulier landbouwgrond. De leefomgeving, een overblijfsel van de ooit uitgestrekte graslanden van Victoria, waarvan inmiddels 98% is verdwenen, bleef niet behouden dankzij actief natuurbeheer, maar door jarenlange begrazing door schapen.

Juist die traditionele praktijk heeft het dier vermoedelijk gered. De familie die het land bezit, anoniem gehouden om stroperij te voorkomen, wil het leefgebied verkopen aan de overheid, zodat het beschermd kan worden.

Maar de overheid koopt niet.

Een Verouderd Plan

In 2010 beloofde de deelstaat Victoria om 15.000 hectare bedreigd grasland aan te kopen ter compensatie van stedelijke uitbreiding, via het Melbourne Strategic Assessment (MSA). Tot nu toe is nog geen 4.000 hectare verworven. Het perceel waar de hagedis is gevonden ligt buiten de oorspronkelijk vastgestelde zone en het plan is sindsdien nooit aangepast.

Hoewel het om de enige bevestigde vindplaats in het wild gaat, ontbreekt elke vorm van bescherming. Er is geen budget gereserveerd, geen aankoop in zicht.

“Er is geen enkele reden voor boeren om inheemse graslanden te beschermen,” zegt een woordvoerder van de familie.

Een Eenvoudig Verzoek

De Biodiversity Council, een netwerk van ecologen uit heel Australië, publiceerde recent een rapport met een duidelijke oproep: bescherm het leefgebied, onderzoek andere mogelijke vindplaatsen en streef naar minimaal twaalf nieuwe populaties in het wild.

In gevangenschap wordt al gekweekt. In Melbourne Zoo kwamen eind 2023 jonge hagedissen uit het ei, en speurhonden zijn getraind om in het veld op zoek te gaan naar overlevende populaties. Maar er is geen veilige plek om ze uit te zetten. Zonder geschikt leefgebied stokt elk herstel.

Zoals professor Brendan Wintle het verwoordt: “De soort één keer verliezen was tragisch. Maar een tweede keer zou ronduit nalatig zijn.”

Gedeelde Verantwoordelijkheid

De herontdekking van T. pinguicolla is zo’n zeldzaam lichtpuntje in de natuurbescherming. Maar zonder structurele bescherming dreigt ook dit moment snel weer geschiedenis te worden.

De familie op de boerderij heeft gedaan wat ze kon. Ze hebben het landschap behouden, ten koste van hun eigen opbrengsten, in afwachting van overheidshulp die uitblijft.

“Als je van boeren verwacht dat ze het Australische landschap behouden,” zeggen ze, “dan moet daar ook iets tegenover staan.”

Natuurbescherming gebeurt niet alleen in nationale parken. In dit geval speelt het zich af op een werkend landbouwbedrijf, met geduld, betrokkenheid en zorg. Maar dat moet wel gesteund worden door beleid dat verder kijkt dan beloftes.

T. pinguicolla is geen wetenschappelijke voetnoot. Het is een testcase: of herontdekking op zichzelf genoeg is, en of goede wil gevolgd wordt door echte actie.